چرا باید هر سال واکسن آنفلوانزا زد؟

به گزارش راهبرد معاصر واکسن آنفلوآنزا جزء واکسن‌هایی نیست که با یک بار تزریق برای همیشه باعث مصون شدن فرد شود، چرا که ویروس آنفلوانزا به طور مداوم جهش می‌یابد و تاثیربخشی واکسن به مرور زمان کاهش پیدا می‌کند. بنابراین نمی‌توان یک بار واکسن آنفلوانزا زد و انتظار داشت برای سال‌ها در برابر این بیماری مصون ماند.

هر سال باید واکسن آنفلوانزای جدیدی تزریق شود به این امید که  این واکسن با ویروس‌های آنفلوانزای مداوما در حال جهش تطبیق داشته باشد. اما انجام این کار به این سادگی‌ها نیست. واکسن‌های سالانه آنفلوانزا به طور میانگین در ۴۰ درصد موارد موثر هستند، یعنی در ۴۰ درصد موارد از بیماری پیشگیری می‌کنند.

در آمریکا که مقامات بهداشتی از سال ۲۰۰۳ میزان تاثیربخشی واکسن را پیگیری کرده‌اند، این میزان از حد پایین ۱۰ درصد در سال‌های ۲۰۰۴-۲۰۰۵ تا حد بالای ۶۰ درصد در سال‌های ۲۰۱۰-۲۰۱۱ متفاوت بوده است.

• چرا واکسن آنفلوانزا باعث پیشگیری صددرصد نمی‌شود؟

تفاوت‌ّ‌ها در میزان تاثیربخشی واکسن آنفلوانزا ناشی از این است که یک گونه واحد ویروس آنفلوانزا وجود ندارد. این ویروس دارای چند گونه است که شایع‌ترین آنها گونه‌های A و B هستند.

گونه A ویروس آنفلوآنزا که خطرناک‌تر از گونه B است، دو زیرنوع دارد که معمولا در میان انسان‌ها انتشار پیدا می‌کنند: زیرنوع H1N1 و زیرنوع H3N2.

گونه B بیماری خفیف‌تری ایجاد می‌کند نیز خودش به دو گروه تقسیم می‌شود و ویروس‌ها در هر کدام از این گروه‌ها با جهش‌های جدید به شاخه‌های کوچکتری تقسیم می‌شوند.

بنابراین واکسن آنفلوانزا واکسنی در برابر فقط یک ویروس مانند واکسن سرخک نیست، بلکه این واکسن باید همزمان باعث حفاظت در برابر چهار ویروس متفاوت شود.

واکسن‌ها برای ویروس‌های آنفلوانزای A و B در ابتدا در دهه ۱۹۴۰ ساخته شدند. پژوهشگران در سال ۱۹۴۷ دریافتند که جهش‌ها در این ویروس‌ها باعث شده است که این واکسن بی‌تاثیر شود و از آن هنگام به بعد سسیتم سالانه تولید واکسن‌های آنفلوانزا به وجود آمد.

سازمان جهانی بهداشت پنج سال بعد «سیستم جهانی پایش و پاسخ به آنفلوآنزا» را به راه انداخت که تغییرات سالانه در ویروس‌های آنفلوآنزای غالب را زیر نظر دارد.

در حال حاضر بیش از ۱۰۰ کشور اطلاعات درباره ویروس‌های آنفلوانزا در هر سال را گردآوری می‌کنند. سازمان جهانی بهداست این اطلاعات را تطبیق می‌دهد و پیشگام تلاش‌ها برای پیش‌بینی ویروس‌های آنفلوانزای غالب در سال آینده است. هر واکسن جدید شامل دو ویروس نوع A شامل H1N1 و H3N2 و یک یا دو ویروس از نوع B است.

پیش‌بینی ویروس‌های آنفلوانزای سال آینده در ماه فوریه (بهمن- اسفند)انجام می‌شود- یعنی هنگامی که فصل جاری آنفلوانزا هنوز در اوج خودش قرار دارد، دانشمندان باید پیش‌بینی کنند چه ویروس‌هایی را برای واکسن سال آینده به کار ببرند.

علت این پیش‌بینی زودهنگام این است که داروسازان برای ساختن دوزهای کافی واکسن دست کم به ۶ ماه وقت نیاز دارند. ویروس‌های آنفلوانزا به سرعت جهش پیدا می‌کند و گاهی در زمانی که واکسن آماده می‌شود، ویروس آنفلوانزای در گردش تغییر کرده است. بنابراین ممکن است پیش‌بینی زودهنگام درست از کار درنیاید و تاثیربخشی واکسن کاهش یابد.

میزان تاثیربخشی واکسن‌های آنفلوانزا در هر سال هم زیر نظر قرار دارد.

• چرا باید واکسن آنفلوانزا زد؟

پرسشی که مطرح می‌شود این است که اگر واکسن آنفلوانزا همیشه موثر نیست، پس چرا باید این واکسن را زد؟

آنفلوانزا می‌تواند به بیماری وخیمی بدل شود. هنگامی ویروس‌های موجود در واکسن با ویروس‌ها در حال گردش تطبیق خوبی داشته باشند، واکسن می‌تواند خطر دچار شدن شما به آنفلوانزا را ۴۰ تا ۶۰ درصد کاهش دهد. اما حتی اگر میزان این تطبیق بالا نباشد، واکسن زدن دست کم می‌تواند از دچار شدن شما به بیماری شدید جلوگیری کند.

بررسی‌های متعددی نشان داده‌اند که واکسیناسیون آنفلوانزا خطر بستری شدن به علت این بیماری را کاهش می‌دهد و در صورت بستری شدن افراد احتمال پذیرش آنها در بخش مراقبت‌های ویژه را کم می‌کند.

بنابراین حتی اگر واکسن کاملا ایدئالی هم برای آنفلوانزا در اختیار نباشد، باز هم واکسیناسیون می‌تواند نتایج بزرگی از لحاظ پیشگیری از بیماری و پیامدهای شدید داشته باشد.

واکسن‌ آنفلوانزا می‌تواند برای کودکان نجات‌بخش باشند: یک بررسی در آمریکا در چهار فصل آنفلوانزا نشان داد که واکسیناسیون خطر مرگ ناشی از آنفلوانزا را در کودکان دارای بیماری‌های زمینه‌ای تا نصف و در کودکان سالم تقریبا دو سوم کاهش می‌دهد.

بنابراین با توجه به ارزان قیمت بودن نسبی واکسن آنفلوانزا و نادر بودن عوارض جانبی این واکسن حتی اگر تاثیربخشی آن خیلی بالا نباشد، باز هم کاهش دادن خطر بستری شدن و مرگ تا ۵۰ درصد استفاده از آن ارزشمند می‌کند.

بالاخره اینکه در دوران شیوع کروناویروس جدید، زدن واکسن آنفلوانزا ممکن است به محافظت افراد آسیب‌پذیرتر از جمله کودکان بسیار کم‌سن، سالمندان و افراد دچار بیماری‌های مزمن به خصوص در موارد ابتلا همزمان به آنفلوانزا و بیماری کووید-۱۹ کمک کند.

همشهری